Bij de voortschrijdende privatisering van de semi-publieke sector die een trend was het laatste decennium, treffen we verhoudingsgewijs nog steeds de meeste “schandalen” aan die gekwalificeerd kunnen worden onder de noemer van tekort schietend toezicht.

Interessanter voor de toekomst is niet de constatering van dit feit, maar een oplossing van de vraag hoe kan dit nu toch?

In een artikel van H. Strikwerda en J. ten Wolde in het FD, onder de titel “Zelfoverschatting en kennisgebrek hinderen goed toezicht” zien zij als belangrijkste oorzaak het gebrek aan kennis van de toezichthouders. Zij pleiten voor het periodiek instellen van een curriculum, van minimum  eisen qua kennis en vaardigheden voor toezichthoudende functies, door deskundigen. Ligt in het vergroten van kennis van toezichthouders de sleutel naar beter toezicht in de semi-publieke sector?

Ik waag het te betwijfelen. Ja, kennis vergroting en permanente educatie zullen gaan bijdragen tot het beter functioneren van toezichthoudende organen.  Het invoeren van permanente educatie voor bepaalde sectoren zal de kwaliteit van toezichthouders in het algemeen doen toenemen en de baantjesjagers of dwingen zich bij te scholen, of doen afhaken.

Goed Toezicht en Gedrag

Bij Delfin Executives denken wij daar genuanceerder over. Goed toezicht staat of valt voor een belangrijk deel met gedrag. Hoe gedraag jij je in een toezichthoudend orgaan? Ben jij de juiste man of vrouw in een organisatie en spreekt men in een Raad van Toezicht elkaar aan op gedrag? Gebeurt dat niet dan wordt het vertoonde gedrag de geaccepteerde norm. Toezichthouders moeten daarvoor in de spiegel kunnen en durven kijken. Op gezette tijden deelnemen aan interactieve bijeenkomsten waar dit aan de orde komt en men in een deskundige en vertrouwde omgeving kan “spiegelen”,  leidt absoluut tot beter functioneren.

Maar ik constateer in de semi-publieke sector nog twee grote tekortkomingen. De eerste tekortkoming valt direct op als wij intake gesprekken voeren bij semi-publieke instellingen, voor coaching, Werving en Selectie of een vraag over de Governance structuur. Op de vraag of de stakeholders van de organisatie kunnen worden genoemd, komt vaak een gebrekkig en meestal onvolledig antwoord. Zelden geven de statuten hier een antwoord op. Niet dat alles uitputtend in statuten of reglementen moet staan, maar het is heel vaak een vingerwijzing naar een belangrijk oorzaak van gebrekkig toezicht: falen in het afleggen van verantwoording.

Gebrek aan professionele selectie

Als tweede belangrijke oorzaak van gebrekkig toezicht wil ik het gebrek aan selectie noemen. Wordt er bij de selectie van bestuurders vaak alles uit de kast gehaald, bij de selectie van toezichthouders is dit nog vaak onvoldoende het geval. Vaak krijgen we nog wel eens te horen “kijk eens in jullie kaartenbakje naar een geschikte kandidaat”.  Dat is echt niet meer van deze tijd.

Juist bij toezichthouders in de semi-publieke sector, in het felle licht van de schijnwerpers, is een zorgvuldige selectie van groot belang. Waarbij gekeken wordt naar vereiste kennis en kunde, vereiste vaardigheden, de omgevingsfactoren van de instelling, de samenstelling van de RvT. Maar ook of de gewenste kandidaat in staat is zich in die specifieke “bestuurskamer” te gedragen zoals van haar of hem verlangd mag worden.

Professionele Werving en Selectie van toezichthouders is ook in de semi-publieke sector naar mijn mening een must geworden.