Sinds de zomer van 2016 zijn de verhoudingen tussen de bestuurder en de raad van commissarissen van familiebedrijf Budé Holding Meerssen/Maastricht B.V. (“Budé”) gespannen. Op 24 juni 2017 leidt dit spanningsveld tot een uitbarsting van de bestuurder ten opzichte van de controller. Die uitbarsting komt de bestuurder op kritiek van de raad van commissarissen te staan. Een arbeidsconflict tussen Budé en de controller volgt. Met goedkeuring van de raad van commissarissen verzoekt Budé de kantonrechter om de arbeidsovereenkomst met de controller te ontbinden. Het oordeel van de kantonrechter van 15 november 2017 luidt dat de verstoring in de arbeidsrelatie is veroorzaakt door ernstig verwijtbaar handelen van Budé zelf.

Familiebedrijf en spanningen

Budé is een familiebedrijf dat in de regio Zuid-Limburg acht bouwmarkten en een tuincentrum exploiteert. De familie houdt via de Stichting Beheer Budé certificaten van aandelen geletterd A tot en met F in Budé Beheer B.V. Budé Beheer B.V. is enig aandeelhouder van Budé. De certificaathouders worden bij het Budé-concern als “staakhouders” aangeduid.

De bestuurders van Budé zijn de bestuurder en de Stichting Beheer Budé. De bestuurder behoort tot de familie. Budé heeft een raad van commissarissen waarbij alle commissarissen eveneens familielid zijn.

Sinds de zomer van 2016 nemen de spanningen tussen de bestuurder en de raad van commissarissen van Budé toe. Op 19 januari 2017 stemt de raad van commissarissen ermee in dat de bestuurder een pensioenovereenkomst met zichzelf aangaat. Op diezelfde datum treedt de raad van commissarissen af. Een nieuwe raad van commissarissen wordt gevormd door twee neven van de bestuurder. In maart 2017 gaat de bestuurder een overeenkomst van overdracht van pensioen met zichzelf aan, hetgeen de instemming van de staakhouders heeft.

Op 1 juni 2017 geeft de bestuurder opdracht aan de controller tot betaling van de eerste pensioentranche. De controller is lid van het managementteam en 12 jaar in dienst. Als de controller per e-mail van zaterdag 24 juni 2017 navraag doet bij de bestuurder met cc aan de commissarissen of deze betaling conform de pensioenovereenkomst de instemming van de raad van commissarissen heeft, springt de bestuurder uit zijn vel zoals blijkt uit zijn direct daarop volgende antwoord per e-mail:

“[Controller] , Namens wie vraag jij mij dat ? Had jij mij die vraag niet rechtstreeks kunnen stellen i.p.v. mij op zaterdagmorgen een mailtje te sturen ? Waarom stel jij mij die vraag nu en niet voor de overdracht ? Welke bedoelingen denk je hiermee te bereiken ? Denk dat het niet bevorderlijk is voor onze werkrelatie.

Het antwoord is : omdat de huidige commissarissen voor een deel van de familie nog altijd niet legitiem zijn moest ik volgens het overdracht contract als werkgever en werknemer van Budé mijn staakhouders schriftelijk informeren. Dat heb ik ruimschoots vtv gedaan en er zijn door de staakhouders geen vragen over gesteld behalve van [naam staakhouder] , die schriftelijk heeft bevestigd geen bezwaar te hebben tegen de overdracht . Verder is ook zo dat ik volgens afspraak ook de staakhouders en certificaathouders na de overdracht moest informeren , wat vrijdag is gebeurd . Trouwens de commissarissen zijn altijd ruimschoots geïnformeerd door hun staakhouders en de verschillende vergaderingen waarbij zij aanwezig waren (zie notulen).”

De controller stuurt deze e-mail ook door aan de oud-commissaris (die op 19 januari 2017 was afgetreden). De oud-commissaris reageert op zondag 25 juni 2017 als volgt:

“Ik kreeg de mail ook al geforward van [naam lid RvC 2] [ [naam lid RvC 2] ]. Een bizarre reactie, die alleen een kat in het nauw kan maken. Hoe moeilijk ook, probeer het niet persoonlijk aan te trekken. Jij doet niets verkeerd!! Integendeel! Ik zag de reactie van [naam lid RvC 2] aan [naam bestuurder] [ [naam bestuurder].. Goede mail en goede reactie. Succes morgen en weet dat je je altijd een dag ziek kan melden.”

Ook de andere commissaris uit op zondag 25 juni 2017 kritiek op de wijze waarop de bestuurder heeft gereageerd.

De arbeidsrelatie met de controller lijkt dan al verstoord. Het geschil escaleert wanneer de controller op maandag 26 juni 2017 bij de bestuurder wordt geroepen. De controller meldt zich na afloop van dat gesprek ziek.

De bestuurder stuurt op woensdag 28 juni 2017 een brief waarbij de controller op non-actief wordt gesteld. Op 14 juli 2017 verzoekt de bestuurder goedkeuring aan de raad van commissarissen om de arbeidsovereenkomst met de controller te beëindigen. De raad van commissarissen heeft die goedkeuring verleend.

Een procedure bij de kantonrechter in Maastricht volgt. Budé verzoekt de arbeidsovereenkomst met de controller te ontbinden vanwege verwijtbaar handelen door de controller. De controller stelt een tegenverzoek in.

Ernstig verwijtbaar handelen

De kantonrechter oordeelt dat de arbeidsverhouding tussen de bestuurder en controller al reeds langere tijd enigszins is verstoord. De controller vond dat de bestuurder te solistisch optrad en de bestuurder vond dat de controller zich te negatief opstelde. Die situatie was echter niet onwerkbaar. Pas nadat de bestuurder onterechte verwijten aan de controller maakte is de arbeidsverhouding verder verstoord. Het ligt dan op de weg van Budé als werkgever om de-escalerend te handelen om de verhoudingen te normaliseren. Budé heeft het conflict echter verder op scherp gezet door hem het werken onmogelijk te maken, een onderzoek naar hem te laten instellen en hem op non-actief te stellen. Alhoewel het onderzoek niets opleverde, zijn aan het adres van de controller – naar het zich laat aanzien: welbewust – zodanig ernstige verwijten gemaakt dat zij het de controller onmogelijk heeft gemaakt om zijn functie als controller binnen Budé op enig moment weer te hervatten. Dat de controller daarop in beschuldigende zin richting de bestuurder heeft gereageerd, is voor de beslissing in deze zaak niet meer relevant: de arbeidsrelatie was op dat moment al door toedoen van Budé verstoord. Op grond van deze overwegingen is de kantonrechter van oordeel dat de ontbinding van de arbeidsovereenkomst het gevolg is van ernstig verwijtbaar handelen van Budé.

De uitspraak

De kantonrechter beslist, als Budé haar verzoek niet binnen veertien dagen intrekt, dat de arbeidsovereenkomst tussen Budé en de controller wordt ontbonden waarbij de einddatum wordt bepaald op 31 december 2017. Als financiële genoegdoening wordt Budé dan veroordeeld om een transitievergoeding van € 33.813,81 bruto en billijke vergoeding van € 110.000,00 bruto aan de controller te betalen vermeerderd met rente en de proceskosten van € 400,00.

Noot

Het blijkt vaak lastig om de gelederen in een familiebedrijf gesloten te houden. Ook bij Budé worstelt men daar kennelijk mee. De benoeming van de commissarissen was voor een deel van de familie niet legitiem. De bestuurder, met een sterk persoonlijk karakter blijkt uit deze zaak, houdt die discussie klaarblijkelijk enigszins in toom. Als de controller een legitieme vraag voor de raad van commissarissen stelt, fungeert hij op dat moment als bliksemafleider van die discussie. De toorn van de bestuurder treft de controller vol. In reactie daarop uiten de commissarissen kritiek op de wijze waarop de bestuurder heeft gereageerd, maar zij bieden geen volwaardig tegenwicht. Na twee weken lopen de commissarissen weer in de pas met de bestuurder en wordt het besluit om de arbeidsovereenkomst met de controller te beëindigen door hen goedgekeurd.

Budé dient vervolgens een ontbindingsverzoek van de arbeidsovereenkomst met de controller bij de rechtbank in. Die procedure is openbaar en daarmee ligt de discussie op straat. De controller wordt door Budé verwijtbaar handelen verweten, maar de daarvoor gezochte argumenten worden door de kantonrechter als onterechte verwijten afgedaan. De kwestie slaat voor een tweede keer door als de kantonrechter oordeelt dat van verwijtbaar handelen van de controller, zoals Budé stelt, geen sprake is maar dat de verstoring in de arbeidsrelatie is veroorzaakt door ernstig verwijtbaar handelen van Budé zelf. Daarbij overweegt de kantonrechter expliciet dat het op de weg van Budé als werkgever ligt om de-escalerend te handelen om de verhoudingen te normaliseren.

En juist op dit punt kan de raad van commissarissen een rol aan zichzelf toebedelen. In situaties als deze kan de-escalerend optreden om de verhoudingen te normaliseren vaak alleen maar worden bewerkstelligd door een raad van commissarissen. Die bevoegdheid heeft de raad van commissarissen. De meerwaarde die een raad van commissarissen voor een onderneming kan hebben, is onder meer door ervoor te zorgen dat (a) de bestuurder niet uit de bocht vliegt en (b) als hij toch uit de bocht vliegt de gevolgen daarvan te managen en de schade te beperken. Een vereiste om op die manier te kunnen ingrijpen is dat de raad van commissarissen als college onafhankelijke en zelfstandig opereert. Van een (symbolische) raad van commissarissen bestaande uit enkel familieleden valt een dergelijke onafhankelijke en doortastende benadering immers moeilijk te verwachten nu de familieverhoudingen daarbij altijd een rol spelen en de familiestamboom meer dan eens de hiërarchie bepaalt. Vandaar dat familiebedrijven die een professionele raad van commissarissen willen instellen, wordt geadviseerd om het aantal zetels van familieleden te beperken zodat de familieleden altijd een minderheid binnen de raad van commissarissen vormen.