De schade die grensoverschrijdend gedrag veroorzaakt valt niet te onderschatten. In de eerste plaats op menselijk vlak. Slachtoffers van intimidatie kunnen dat als traumatisch ervaren. Carrières gaan verloren. Organisaties hebben er veel last van als medewerkers niet goed tot hun recht komen. Zowel voor de organisatie als voor slachtoffer en dader gaat het om gevoelige materie. Grensoverschrijdend gedrag is onacceptabel en beschadigend.

“Een situatie is zelden meteen duidelijk. Nader onderzoek levert vaak een genuanceerd beeld op.”

>>

De complexiteit van grensoverschrijdend gedrag

Iedere individuele kwestie aangaande grensoverschrijdend gedrag is pijnlijk. Als een Commissaris geconfronteerd wordt met een integriteitskwestie legt dit veel druk op alle betrokkenen. Integriteitsbeleid wordt veelal ruim omschreven, omdat ook niet alles in een beleidsstuk te vangen is. Door zeer uiteenlopende kwesties, die heel genuanceerd kunnen liggen en waarover veel onduidelijk is, te snel te benoemen als ‘integriteitsprobleem’ ligt daar direct een zware lading op. Voor een toezichthouder is een luisterend oor en een zekere mate van afstand houden daarom van belang. Een melding dient uiteraard serieus genomen te worden, maar dat is nog iets anders dan direct daaraan kwalificaties geven of rondzingende beschuldigingen over te nemen.

>>>

Integriteitsmeldingen

Als er sprake is van een integriteitsmelding, kan er pas over een oplossing worden nagedacht wanneer de ontstaansgeschiedenis, de feiten, onder de loep zijn genomen. Door direct mee te gaan in kwalificerende aanduidingen (zoals corruptie, pesten, grensoverschrijdend handelen) werkt dit in een affaire verstorend. Door gebruik te maken van kwalificaties wordt ook de daarbij behorende suggestie overgenomen en wordt iemand als “dader” snel geframed. Een integere persoon heeft immers geen smet op zijn blazoen en dus is iemand waarbij een integriteitsprobleem speelt, in feite al besmet en kan hij of zij niet meer functioneren. Betrokkene wordt al snel bestempeld als “niet integer”. Toch vraagt een dergelijke melding een gedegen onderzoek naar feiten en constellaties. De toezichthouder speelt hierin een nadrukkelijke rol. Zorgvuldig en onafhankelijk onderzoek is van belang. Op een open en onbevangen manier dient onderzoek plaats te hebben. Geen onderzoek dat enkel wordt ingezet als middel om aan te tonen dat de positie van de beklaagde “onhoudbaar” is geworden.

>>>>

Breder perspectief op integriteit

Veel van de onderzoeken die we voorbij zien komen, zijn gericht op het leveren van bewijs voor de stelling dat de samenwerking is verstoord of omdat de beklaagde geen draagvlak meer heeft of zijn of haar positie onmogelijk is geworden. Wellicht is dat aan de orde, maar het is de Commissaris die binnen zijn/haar gremium daar een fundamentele discussie over dient te voeren en daarin zelf stelling in dient te nemen. Waar het primair om gaat, is om de feiten en de context vast te stellen. Vervolgens is dat onderzoek de basis voor een open discussie over de positie van de beklaagde. Daarbij geldt ook dat integriteitsproblemen een breed spectrum van problemen omvat. Niet alleen fraude en corruptie, maar uiteenlopende vormen van machtsbederf. Daar valt ook het lekken van informatie, manipulatie en infiltratie van besluitvorming, niet reageren op insinuaties en valse geruchten onder. Inmiddels zien we een verbreding van het ‘integriteitsbeleid’.

>>>>>

De rol van toezichthouder

Het inzicht is gegroeid dat naast de zware misdragingen allerlei gedrag invloed had op de (beeldvorming inzake) morele kwaliteit van bestuur. Enkele voorbeelden. Als we oneigenlijke beïnvloeding en belangenverstrengeling willen aanpakken, dan moeten we ook over nevenfuncties discussiëren. Goede besluitvorming kan alleen bij onderling respect en dat betekent dat we ook nadenken over omgangsvormen en pestgedrag. De mensen die in het bestuur werken moeten betrouwbaar zijn en dat stelt eisen aan (wat er bekend wordt over hun) gedrag in privétijd. Aldus viel een steeds breder spectrum van gedragingen onder de noemer ‘integriteit’. Het werd een koepelbegrip.

De ontwikkeling om zo ongeveer alles wat met de kwaliteit van bestuur te maken heeft te belasten met een zwaar begrip is vragen om problemen. Bestuurders die op een relatief onbelangrijk gebied een kleine misstap maken, weten zich plots belast met een ‘integriteitskwestie’, met alle zwaarte die het begrip aankleeft. Zo gaat het gevoel voor gradatie verloren. Natuurlijk is wangedrag, ook in privétijd onacceptabel, maar wangedrag is er in soorten en maten. Natuurlijk mag fout declaratiegedrag niet, maar het maakt nogal wat uit of het om een te dure fles wijn of een vliegreis gaat.

Naast zorgvuldig onderzoek dient er ook maatwerk geleverd te worden rondom een eventuele sanctie. Weliswaar heeft de overtreder van de integriteitsregels iets ergs gedaan, maar betekent dat dat daarbij de zwaarste sanctie hoort?

Het is van groot belang om alle voors en tegens te wegen. Een melding is al een zwaar middel, dat de onderlinge verhoudingen zwaar belast. Soms is het aankaarten van het probleem, gevolgd door een welgemeend excuus de betere weg. Kijk daarbij ook naar de kwalificatie en probeer genuanceerd vocabulaire te gebruiken. Een ‘integriteitsaffaire’ hoeft niet altijd te eindigen met een oordeel: ‘wel/niet integer’ (doorhalen wat niet van toepassing is).

>>> >>>

Externe vertrouwenspersoon

Veel formuleringen kunnen veel genuanceerder zijn, zeker afhankelijk van de reactie van de “dader”: een handeling of uiting ‘staat op gespannen voet met artikel … van de gedragscode’, de handelingen ‘schuren met goed bestuur’, etc. Niet bedoeld om verkeerd gedrag weg te moffelen, maar om aan de toezichthouder de ruimte te geven om gedraging, normschending, reactie beklaagde en impact zodanig af te wegen dat er een gepaste reactie of sanctie wordt toegepast. Maatwerk ten top dus, waarbij rekening wordt gehouden met het normstellend kader en met wat er exact is gebeurd, zonder op voorhand al te kwalificeren.

Naast goed onafhankelijk onderzoek is klankborden met een ervaren registervertrouwenspersoon van belang. De externe registervertrouwenspersoon kan onbevangen en vanuit een ruime ervaring aan conflicthantering de kaders schetsen om tot een passende oplossing te komen. De toezichthouder dient in deze zelf de regie te houden en te voorkomen dat alles en iedereen om de toezichthouder heen al een opinie heeft gevormd waardoor de toezichthouder weinig ruimte meer heeft om een eigen afgewogen oordeel te vormen.

Het tijdig inschakelen van een externe vertrouwenspersoon kan in deze veel onnodig imagoschade voorkomen. Thuis Partners advocaten heeft geïnvesteerd in de uitbreiding van zijn bestaande activiteiten op dit vlak. Als het nodig is kunnen we, op basis van een ruime ervaring, gedegen juridisch advies geven óf deskundig feitenonderzoek uitvoeren en/of een externe gecertificeerde vertrouwenspersoon leveren. Neem voor de mogelijkheden vrijblijvend contact op met Thuis Partners advocaten.