Wat heeft de staatsrechtelijke theorie van de Trias Politica te maken met Corporate Governance? Veel, vind ik.

Om dit goed te begrijpen moeten we teruggaan in de geschiedenis. De laat 17e -eeuwse Engelse filosoof John Locke formuleerde voor het eerst een theorie over de scheiding der machten. De Franse filosoof Charles de Montesquieu, komt de eer toe in zijn “De L’esprit des Lois”. Hierin wordt de leer van de scheiding der machten nader gedefinieerd als belangrijkste tegenkracht tegen het heersende absolutisme in de 18e eeuw in Europa.

De Montesquieu stelde voor de wetgevende-, de uitvoerende-, en de rechtsprekende macht aan onafhankelijke organen toe te kennen waardoor er een perfect systeem van checks and balances zou ontstaan.

Wat heeft dit met Corporate Governance te maken? Naar mijn mening alles. Wat is de bedoeling van een Corporate Governance structuur? Bij het opzetten van een Corporate Governance structuur is het de bedoeling te verhinderen dat er een “macht” binnen een bedrijf ontstaat, die ongecontroleerd beslissingen kan nemen en daar ook geen verantwoording voor hoeft af te leggen.

Om de parallellen door te trekken tussen Staatsorganen en Corporate organen, onderscheiden we de volgende “machten”: de uitvoerende macht (regering, bestuur of directie), de wetgevende macht (parlement, gekozen vertegenwoordiging van het volk en Algemene Vergadering van Aandeelhouders als de vertegenwoordigers van de eigenaars) en de rechterlijke- of toezichthoudende macht (de rechters, het parlement en de Raad van Commissarissen). Hoewel er in de praktijk van het staatsrecht en die van de Corporate Governance verschillen zijn, pleit ik er nadrukkelijk voor bij de interpretatie van de Corporate Governance Code simpel te kijken naar de basis principes van de Trias Politica.

Deze kwestie speelde deze week bij de Raad van Commissarissen van de ABN Amro Bank. Het FD kopte: “voorzitter RvC (Olga Zoutendijk) al na twee jaar weg”.

De Interne Auditdienst van de bank schrijft in zijn jaarrapportage van 2016, het zogeheten Governance, Compliance & Risk rapport, “dat het zich zorgen maakt over de kloof tussen de commissarissen en het bestuur”. Als belangrijkste reden voor de kloof wordt genoemd dat de president commissaris zich onvoldoende rekenschap geeft van hoe de taken en verantwoordelijkheden van bestuur en commissarissen in Nederland zijn geregeld.

Daarbij liggen de operationele verantwoordelijkheid en het initiatief voor de strategie bij het bestuur (staatsrechtelijk en de uitvoering ligt bij de regering) en houdt de RvC toezicht (het parlement en of de rechterlijke macht).

De IAD concludeert verder: “Er is geen reden voor een grote actieve bemoeienis van de president commissaris is, omdat de bank niet in een crisis verkeert”. De interne auditor concludeert in haar rapportage, dat “als een toezichthouder zich actief bemoeit met de besluitvorming, het houden van toezicht lastig wordt”. Volgens het FD leidde het optreden van Zoutendijk er voor dat andere bestuurders in de financiële sector hun zorg uitspraken omdat het druk zet op het Nederlandse bestuursmodel van gescheiden bestuur en toezicht.

En dat is nu precies waar de leer van de Trias Politica voor bedoeld is.

Twee incidenten zijn inmiddels naar buiten gekomen. Bij de opvolging van de top bestuurder van de bank Zalm, zou Zoutendijk zichzelf naar voren hebben geschoven als mogelijke nieuwe bestuursvoorzitter (??) en zeer recent zou zij de hand hebben gehad in het ontslag van een directiesecretaris. Als excuus geld kennelijk dat Zoutendijk uit de Angelsaksische cultuur komt waarbij in het “one tier board” model, de functies iets minder duidelijk gescheiden zijn. Maar ik mag toch hopen dat bij haar selectie en benoeming, over haar taken en bevoegdheden en haar leiderschapsstijl, uitvoerig gesproken is?

Misschien alle aantredende commissarissen als cadeau “De l’esprit des Lois” van Charles de Montesquieu, als verplichte literatuur cadeau doen?