Vorige week verscheen in de media het bericht dat een langslepend conflict in het Elkerkliek Ziekenhuis in Helmond (“het Elkerkliek”) tussen de Vereniging Medische Staf (“de VMS”) en de Ondernemingsraad (“de OR”) aan de ene kant en de Raad van Toezicht (“de RvT”) aan de andere kant is geëscaleerd.

Het conflict

De kern van het conflict betreft, bezien vanuit de VMS en de OR, de (vermeende) weerstand vanuit de RvT om de Governancecode Zorg 2017 (“de Code”) op de juiste manier te implementeren. De Code zou in de optiek van de VMS en de OR namelijk meer medezeggenschap c.q. bredere medezeggenschap binnen het Elkerkliek mogelijk maken, hetgeen deze organen “wel passend bij de moderne tijd” vinden. De VMS geeft in dat kader aan als belanghebbende a) meer inspraak te willen hebben en b) beter gehoord te willen worden. Volgens de VMS zou de RvT kenbaar hebben gemaakt “dat de RvT het vindt volstaan om het oor alleen te luister te leggen bij de raad van bestuur, in plaats van bij alle belanghebbenden”. De VMS stelt zich voorts op het standpunt dat er sprake is van onwil van de RvT om de OR en de VMS ‘gepaste invloed’ uit te laten oefenen. De VMS noemt daarbij als concreet voorbeeld dat zij geen invloed kan uitoefenen op het vaststellen van beleidsplannen en begrotingen, terwijl deze direct ingrijpen in het medische beleid. De RvT ziet het anders: “Ze willen naar een vorm van co-bestuur”. Beide kanten zijn overtuigd van hun eigen gelijk c.q. hun eigen uitleg van (de implementatie van) de Code. De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft nog geprobeerd om via bemiddeling de lucht tussen de VMS en de RvT te klaren, maar die poging bleek helaas tevergeefs.

De governancecode Zorg 2017

In algemene zin kan over de Code het volgende worden opgemerkt:

• De Code is op zeven principes gebaseerd
• Die principes zijn vervolgens uitgewerkt in bepalingen of gedragsregels die de concrete toepassing van het principe beschrijven soms voorafgegaan door een korte introductie
• De toepassing van de Code is niet vrijblijvend
• Soms is bij toepassing juist uitleg nodig (pas toe en leg uit). Soms kan afwijking niet aan de orde zijn (pas toe!)

Afvinkgedrag zou met de Code tot het verleden moeten behoren: de bedoeling en de dialoog moeten weer centraal staan. Zulks kan echter tot complexe discussies leiden, in dit geval tussen de RvT en de OR/VMS. De discussie die woedt in het Elkerkliek lijkt, zonder op de hoogte te zijn van de exacte inhoud van het conflict, te gaan over het derde principe van de Code dat betrekking heeft op het onderwerp ‘de invloed van belanghebbenden’.

De invloed van belanghebbenden

Zorgorganisaties dienen in het kader van het onderwerp ‘de invloed van belanghebbenden’ volgens het derde principe randvoorwaarden en waarborgen te scheppen voor een adequate invloed van belanghebbenden (zoals de VMS). In de introductie bij het derde principe, wordt opgemerkt dat de wettelijke regeling van medezeggenschap via een vertegenwoordigend orgaan een noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde is. De Code wil ruimte bieden aan alternatieve medezeggenschapsvormen:

“De variatie die te vinden is in de medezeggenschapspraktijk maakt echter duidelijk dat de wettelijke regeling van medezeggenschap via een vertegenwoordigend orgaan een noodzakelijke, maar geen voldoende voorwaarde is. Een te eenzijdige nadruk op de formele vormvereisten kan leiden tot een ritualisering van de medezeggenschap en laat kansen onbenut voor andere vormen van medezeggenschap. Deze code ondersteunt het benutten van deze kansen.”

Voorts schrijft de Code voor dat de RvT afspraken maakt met de raad van bestuur (“RvB”) over de wijze waarop de RvT met medezeggenschapsorganen dient om te gaan. De RvT kan, voor zover deze behoefte kenbaar is gemaakt door de medezeggenschapsorganen, buiten aanwezigheid van de RvB contact hebben met de medezeggenschapsorganen. In de Code is daarover het volgende opgenomen:

“De raad van toezicht maakt met de raad van bestuur afspraken over de wijze van omgang van de raad van toezicht met de medezeggenschapsorganen. Daarbij kan de raad van toezicht buiten aanwezigheid (maar niet buiten medeweten) van de raad van bestuur contact hebben met de medezeggenschapsorganen voor zover dat voor de uitoefening van de toezichtfunctie wenselijk is of voor zover deze behoefte is kenbaar gemaakt door de medezeggenschapsorganen.”

Hoe nu verder?

Het Elkerkliek beschikt waarschijnlijk niet over een modelregeling voor het handelen bij conflicten tussen belanghebbenden en de RvT (de Code schrijft namelijk slechts voor dat zorgorganisaties moeten beschikken over een schriftelijk vastgestelde regeling voor het handelen bij conflicten tussen de RvT en de RvB). De VMS en/of de OR hadden daarom kunnen besluiten om een toetsingsverzoek in te dienen bij de Governancecommissie Gezondheidszorg, teneinde het geschil met de RvT te (laten) beslechten. In de Elkerkliek-casus is een dergelijk toetsingsverzoek bij mijn weten (vooralsnog) niet ingediend. Wel hebben de VMS en de OR definitief het vertrouwen opgezegd in de RvT. De leden van de RvT hebben vervolgens hun conclusies getrokken en zijn allen teruggetreden. Om aan het in de statuten opgenomen minimaal benodigde te kunnen voldoen, blijft de vicevoorzitter van de Rvt aan. Een nieuwe RvT moet op korte termijn worden samengesteld. Het is te hopen dat de nieuwe RvT vervolgens een passende oplossing weet te vinden, teneinde een (nieuw) bestuurlijk slagveld te voorkomen.